Grażyna Bacewicz

1909-1969

Urodziła się w Łodzi, w polsko-litewskiej rodzinie o tradycjach muzycznych. Zarówno jej ojciec Wincenty, jak i dwaj bracia Kiejstut i Witold byli kompozytorami. Ojciec i starszy z braci kompozytorki używali litewskiej wersji nazwiska Bacevičius oraz imion - Vincas oraz Vytautas, uważając się za Litwinów. Pozostała trójka rodzeństwa – Grażyna Bacewicz, jej siostra - poetka i dziennikarka Wanda Bacewicz oraz brat kompozytor Kiejstut Bacewicz (w latach 1957–1969 rektor Akademii Muzycznej w Łodzi) używali wersji polskiej.

Początkowo lekcji gry na fortepianie i skrzypcach udzielał Grażynie Bacewicz jej ojciec. Uczyła się w Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi oraz w gimnazjum humanistycznym Janiny Pryssewiczówny. Po przenosinach całej rodziny do Warszawy studiowała w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie - kompozycję pod kierunkiem Kazimierza Sikorskiego, skrzypce pod kierunkiem Józefa Jarzębskiego oraz fortepian pod kierunkiem Józefa Turczyńskiego. Studiowała również filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Ostatecznie ukończyła konserwatorium z dwoma dyplomami – z gry na skrzypcach i kompozycji. Janowi Ignacemu Paderewskiego zawdzięczała stypendium na studia kompozytorskie w École Normale de Musique w Paryżu, które odbyła w latach 1932–1933 pod kierunkiem Nadii Boulanger. Uczęszczała tam również na prywatne lekcje gry na skrzypcach do André Toureta. W 1934 r. kształciła się w Paryżu u węgierskiego skrzypka Carla Flescha.

Już podczas studiów odnosiła pierwsze sukcesy jako kompozytorka i skrzypaczka, w 1935 r. otrzymała wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego. Koncertowała w Polsce i za granicą, przed II wojną światową gościła we Francji, Hiszpanii oraz w krajach bałtyckich; po II wojnie w Belgii, Czechosłowacji, ZSRR, Rumunii, na Węgrzech i we Francji.
W latach 1936–1938 współpracowała z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia, zorganizowaną przez Grzegorza Fitelberga, w której grała partię pierwszych skrzypiec. Podczas okupacji niemieckiej występowała na koncertach konspiracyjnych i koncertach Rady Głównej Opiekuńczej. Po wojnie kontynuowała działalność koncertową do 1953 roku. 

W latach 50. poświęciła się głównie komponowaniu. Początkowo tworzyła w stylu neoklasycznym, później jej muzyka stała się bardziej ekspresyjna. Komponowała przede wszystkim muzykę na skrzypce oraz inne instrumenty smyczkowe - jest autorką siedmiu koncertów skrzypcowych, dwóch koncertów wiolonczelowych i koncertu altówkowego. Napisała także siedem kwartetów smyczkowych, pięć sonat na skrzypce i fortepian oraz dwie sonaty na skrzypce solo. Uważana jest za pierwszą kobietę, której udało się wejść do grona wybitnych kompozytorów polskich i europejskich.

Grażyna Bacewicz zajmowała się także działalnością pedagogiczną, wykładała harmonię, kontrapunkt i solfeż oraz prowadziła klasę skrzypiec w konserwatorium w Łodzi, później klasę kompozycji w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Zasiadała w jury polskich i zagranicznych konkursów wykonawczych i kompozytorskich organizowanych w Poznaniu, Paryżu, Moskwie, Liège, Neapolu czy Budapeszcie. Była również wiceprezesem Związku Kompozytorów Polskich. 

G. Bacewicz zajmowała się również twórczością literacką, głownie w latach 60 XX.; napisała m.in. powieść kryminalną Sidła oraz tomik opowiadań Znak szczególny.