1951-1990
Polski kompozytor, akordeonista i pedagog, laureat wielu nagród, stypendysta Witolda Lutosławskiego oraz Scottish Arts Council, przedstawiciel Pokolenia Stalowowolskiego i nowego romantyzmu w muzyce. Przez krytyków nazwany „Chopinem akordeonu”. Autor ponad stu utworów, z których większość stanowią kompozycje akordeonowe.
Urodził się 9 kwietnia 1951 roku w Bielsku-Białej, zmarł 1 października 1990 roku w Pszczynie. Został pochowany w Czechowicach-Dziedzicach – mieście, w którym żył i tworzył, będącym źródłem częstych inspiracji dla jego muzyki, w którym zaczęła się i również zakończyła jego artystyczna wędrówka.
Prywatną naukę gry na akordeonie rozpoczął jako ośmiolatek, choć dopiero mając 16 lat podjął regularną edukację muzyczną w Szkole Muzycznej I stopnia w Oświęcimiu, a po dwóch latach w Państwowej Szkole Muzycznej II stopnia im. Mieczysława Karłowicza w Katowicach. W 1971 roku, mając lat 20, rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach: w klasie kompozycji Henryka Mikołaja Góreckiego i klasie akordeonu Joachima Pichury. Kompozycję ukończył z wyróżnieniem w 1975 roku. Po studiach podjął pracę w Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia w Katowicach, Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocławiu, a także w swojej macierzystej uczelni w Katowicach, z którą związał się do końca życia. Wykładał też na kursach i warsztatach muzycznych, m.in. na Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadt (1984, 1986), Międzynarodowych Kursach Letniej Akademii „Time of Music” w Viitasaari w Finlandii (1987), Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Musica’83” w Strasbourgu oraz IV Międzynarodowych Kursach Akordeonowych w Mutzig we Francji (1988).
Jego pierwsze próby kompozytorskie były samodzielnymi poszukiwaniami i przypadały na lata młodzieńcze, szkolne. Zrywały one z tradycyjną notacją, formą i brzmieniowością, a wypływały z fascynacji awangardowymi utworami słuchanymi głównie w radiu. Po nieudanych egzaminach wstępnych w 1969 roku na Wydział Wychowania Muzycznego Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach Krzanowski zniszczył niemal wszystkie swoje rękopisy i zdecydował o kontynuowaniu edukacji w Państwowej Szkole Muzycznej II stopnia im. Mieczysława Karłowicza w Katowicach.
Preludium, otwierające w późniejszych latach cykl Ksiąg na akordeon, powstało właśnie w tym okresie. Duże zainteresowanie twórczością Andrzeja Krzanowskiego nastąpiło przy okazji Festiwalu Młodzi Muzycy Młodemu Miastu w Stalowej Woli (1976 –1980) oraz Spotkań Muzycznych w Baranowie Sandomierskim (1976–1981), na których swoje premiery miały między innymi Audycja I, Audycja II i Audycja IV. Swoje kompozycje prezentowali tam również Eugeniusz Knapik i Aleksander Lasoń. Trójkę kompozytorów, pozostających w opozycji do awangardy lat 50. i 60. XX wieku, tworzących w nurcie określonym mianem „nowego romantyzmu”, nazwano później Pokoleniem Stalowowolskim lub Śląską Falą '51.
Dorobek twórczy Krzanowskiego jest różnorodny. W młodzieńczych Audycjach o impresyjnej, a nawet surrealistycznej aurze brzmieniowej kompozytor łączył różne rodzaje sztuk (poezję, muzykę, obraz), co najpełniej ukazuje meta-opera Audycja V. Sięgał także po cytaty muzyczne, m.in. z twórczości Jana Sebastiana Bacha, Karola Szymanowskiego czy Isaaca Albéniza, oraz nietypowe instrumentarium (taśmę magnetofonową, syrenę, gwizdek, flexaton).
Kolejną część jego twórczości stanowią utwory kameralne (kwartety smyczkowe, Trzy utwory na obój i trąbkę, Wiatr echo niesie po polanie na akordeon i klawesyn, Con Vigore dla ośmiu wykonawców, II Symfonia i in.) i symfoniczne (Studium I, Canti di Vratislavia, Symfonia I i in.).
Osobny zbiór tworzą utwory na akordeon – solowe i kameralne, zebrane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w sześciu księgach. Znajdują się w nich takie tytuły, jak choćby Studium III, Toccata, Kanon, Oda, Chorał, Katedra, Alkagran czyli jedno miejsce na prawym brzegu Wisły. To dzięki odważnemu i nowatorskiemu wykorzystaniu w tych utworach środków technicznych, nieznanych naówczas w literaturze akordeonowej, Krzanowski nadał temu instrumentowi poważną, artystyczną rangę, zapewniając mu tym samym należne miejsce w świecie muzyki współczesnej.
Andrzej Krzanowski był laureatem wielu ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów kompozytorskich, w tym II nagrody na XIX Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich (1976), I i III nagrody na Konkursie Kompozytorskim im. Artura Malawskiego w Krakowie (1976, 1980), dwukrotnie III nagrody na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim im. Carla Marii von Webera w Dreźnie (1978, 1979), I nagrody na Konkursie Kompozytorskim Naczelnej Redakcji Muzycznej Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie (1979), wyróżnienia na Międzynarodowym Konkursie Fundacji „Gaudeamus" w Holandii (1981), wyróżnienia na Konkursie Kompozytorskim w Stalowej Woli (1978), I i II nagrody na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Digne-les-Bains (1981, 1987), I nagrody na Konkursie Kompozytorskim w Kamieniu Pomorskim (1985). Ponadto był stypendystą Witolda Lutosławskiego oraz Scottish Arts Council, a jego twórczość dla dzieci i młodzieży została nagrodzona w 1985 roku przez Prezesa Rady Ministrów.
Andrzej Krzanowski, jako koncertujący akordeonista, prezentował głównie swoje kompozycje oraz oryginalną muzykę XX wieku. Występował w wielu krajach, również we Francji, Austrii, Włoszech, Holandii i Niemczech. Dokonywał nagrań radiowych i telewizyjnych.
Był prezesem Związku Kompozytorów Polskich w Katowicach (1987–1990), a także jurorem w konkursach kompozytorskich i akordeonowych.
Z jego imieniem związany jest Jesienny Festiwal Muzyczny Alkagran w Czechowicach-Dziedzicach, w ramach którego odbywa się międzynarodowy Konkurs Akordeonowy, Towarzystwo Przyjaciół Muzyki w Katowicach, Sala Kameralna Państwowej Szkoły Muzycznej im. Mieczysława Karłowicza w Katowicach, Państwowa Szkoła Muzyczna w Mławie, ulica w Czechowicach-Dziedzicach oraz konkurs kompozytorski dla uczniów średnich szkół muzycznych. Kompozytorowi swoje utwory zadedykowali: Krzysztof Baculewski, Marcin Bortnowski, Wiesław Cienciała, Jean-Baptiste Devillers, Julian Gembalski, Marian Gordiejuk, Grażyna Krzanowska, Aleksander Lasoń, Bogdan Precz, Bronisław Kazimierz Przybylski, Grażyna Pstrokońska-Nawratil oraz Piotr Radko.
fot. Julian Gembalski