Wojciech Kilar

1932-2013

Jeden z największych współczesnych polskich kompozytorów, pianista, twórca muzyki klasycznej i filmowej. Urodził się 17 lipca 1932 r. we Lwowie. Po przymusowym wysiedleniu Polaków ze Lwowa w 1944 r. przez krótki czas mieszkał w Rzeszowie. Tam nawiązał kontakt z profesorem Kazimierzem Mirskim. To on poradził młodemu pianiście, aby zajął się komponowaniem. W Rzeszowie też Wojciech Kilar odniósł – jako 15-latek – pierwszy sukces kompozytorski, otrzymując za własne wykonanie Dwóch miniatur dziecięcych drugą nagrodę na Konkursie Młodych Talentów. W. Kilar ukończył Liceum Muzyczne w Krakowie i Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Katowicach, jako stypendysta rządu francuskiego kształcił się pod kierunkiem Nadii Boulanger w Paryżu. 

Do roku 1974 uchodził za czołowego przedstawiciela polskiej awangardy muzycznej. Miał w swoim dorobku Riff 62 (1962), kompozycję ultranowoczesną w brzmieniu i w formie. Na festiwalu Warszawska Jesień wykonująca Riff 62 Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Śląskiej pod dyrekcją Karola Stryi bisowała! Podobna rzecz przytrafiła się kolejnym utworom Kilara. Potem przyszła fascynacja inną awangardą – minimal music. 

Wkrótce kompozytor uprościł swój język muzyczny, zaczął tworzyć dzieła inspirowane folklorem podhalańskim, które stały się przebojami sal koncertowych całego świata, niemal zawsze wywołując entuzjazm publiczności. Wtedy to powstały takie utwory, jak poemat symfoniczny Krzesany, a po nim następne górskie utwory – Kościelec 1909 (1976), Siwa mgła oraz Orawa (1986).

Wojciech Kilar jest ponadto jednym z najwybitniejszych kompozytorów muzyki filmowej, napisał muzykę do ponad 130 filmów. Jego przygoda z filmem zaczęła się w 1958 r. Współpracował z takimi reżyserami, jak Krzysztof Zanussi (wszystkie filmy), Andrzej Wajda (Ziemia obiecana 1974, Pan Tadeusz 1999), Kazimierz Kutz (Nikt nie woła 1960, Sól ziemi czarnej 1969, Perła w koronie 1971, Śmierć jak kromka chleba 1994), Stanisław Różewicz (Westerplatte 1967, Samotność we dwoje 1968), Wojciech Has (Lalka 1968), Tadeusz Konwicki (Salto 1965), Marek Piwowski (Rejs 1970), Krzysztof Kieślowski (Przypadek 1981), Roman Polański (Dziewiąte wrota 1999, Pianista 2002, Śmierć i dziewczyna 1995), Francis Ford Coppola (Dracula 1992), Jane Campion (Portret damy 1996). Poza tym jego muzykę można usłyszeć w filmach Truman Show oraz Miasto Aniołów. W 1999 r. Peter Jackson zaproponował mu napisanie muzyki do filmu Władca pierścieni. Kompozytor zgodził się skomponować ścieżkę dźwiękową do filmu, ale ostatecznie nie doszło do finalizacji tego projektu. Album z muzyką do Pana Tadeusza został Platynową Płytą, muzyka do Draculi uhonorowana została nagrodami ASCAP Award oraz Best Score Composer for a Horror Film. 

Kolejne lata przyniosły takie dzieła, jak: III Symfonia „September Symphony”, IV Symfonia „Sinfonia de motu” dedykowana fizykom polskim, V Symfonia „Adwentowa”, Veni Creator, Magnificat, Hymn paschalny i wiele innych. Ostatnim dziełem kompozytora był II Koncert fortepianowy, którego zakończone wielkim sukcesem prawykonanie miało miejsce 14 października 2011 r. w Katowicach.

W 2013 został wydany album Wojciech Kilar – Angelus, Exodus, Victoria, z utworami kompozytora inspirowanymi religią chrześcijańską.

W 2002 r. Wojciech Kilar został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a w 2008 r. Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. W uznaniu znamienitych zasług dla kultury polskiej i za wybitne osiągnięcia w pracy twórczej. 3 maja 2012 r. został uhonorowany Orderem Orła Białego.

Kompozytor zmarł 29 grudnia 2013 r. w Katowicach, został pochowany na katowickim cmentarzu przy ul. Henryka Sienkiewicza. 

Wojciech Kilar był bohaterem 2. edycji i gościem honorowym 17. edycji Festiwalu Kompozytorów Polskich w Bielsku-Białej, a jego muzyka prezentowana była wielokrotnie podczas kolejnych edycji FKP. 

fot. Cezary Piwowarski, CC BY-SA 4.0 Wikimedia Commons